Türk-Japon diplomasisinin kilometre taşı: Ertuğrul Fırkateyni
Türkiye-Japonya bağlantısının kilometre taşı sayılan Ertuğrul Fırkateyni’nin Japonya seferinden dönerken batmasının üzerinden 133 yıl geçti.
Japonya Prensi Komatsu’nun ABD ve Avrupa ülkelerinin ziyaretlerinin ardından Ekim 1887’de İstanbul’u ziyaret etmesi üzerine Temmuz 1889’da Japonya’ya gönderilen Ertuğrul, ertesi yıl dönüş yolunda tayfuna yakalandı.
16 Eylül 1890 akşamı Ertuğrul Fırkateyni’nin Kuşimoto açıklarında kayalara çarparak batması sonucu sadece 69 denizci hayatta kalırken, 500’den fazla Osmanlı denizcisi de hayatını kaybetti.
İade ziyaretinin hüzünlü hikayesi iki ülke diplomasisinin başlangıcı olarak kabul edilirken, batan firkateyn ve setlerin manevi mirası da 133 yıldır iki ülke halkının gönlünde yaşatılıyor.
Kazadan sadece 69 denizci kurtuldu
İslam dünyasından Japonya’ya düzenlenen ilk organize diplomatik heyet olarak kabul edilen Ertuğrul Fırkateyni, 609 kişilik mürettebatla 1889 yılının Temmuz ayında İstanbul’dan ayrıldı.
Fırkateyn, Süveyş, Aden, Bombay, Colombo, Singapur, Hong Kong, Fukushima, Nagazaki ve Kobe’yi ziyaret ederek 11 ay sonra Tokyo’nun doğusundaki Yokohama’ya ulaştı.
Dönemin Japonya İmparatoru Meiji tarafından kabul edilen Heyet Başkanı Ali Osman Paşa, Sultan II. Abdülhamid’in gönderdiği mektup ve madalyayı Meiji’ye takdim etti.
Ziyaret kapsamında birçok temasta bulunan Osmanlı heyeti, 15 Eylül 1890’da Yokohama’dan ayrıldı.
Japonya’nın sert “Eylül tayfunları”
Honshu Adası’nın güneyine ilerleyen Ertuğrul, 16 Eylül 1890 akşamı Wakayama eyaletinin Kushimoto kıyılarına ulaştı.
Fırkateyn, Eylül ayında Shionomiseki Burnu ve Kii Ooshima Adası civarında Güney Japonya’yı etkileyen tayfunlara yakalandı.
Sürüklenerek kayalara çarpan Ertuğrul, modüllere bölünerek Pasifik Okyanusu’nun sularına gömüldü.
Tarihi kaynaklar kazadan sadece 69 denizcinin sağ kurtulduğunu, 500’den fazla Osmanlı subayının ise hayatını kaybettiğini kaydediyor.
Kushimoto’da her yıl tören
10 Ekim 1890’da Japon hükümeti hayatta kalanları Hiei ve Kongo zırhlı savaş gemileriyle Çanakkale’ye getirdi.
Berlin Anlaşması nedeniyle İstanbul’a giremeyen gemiler, kirişleri Osmanlı savaş gemisi Talia’ya teslim etti.
Hiei ve Kongo bir süre İzmir’de tutulduktan sonra Ocak 1891’de özel izinle İstanbul Limanı’na girdiler.
Osmanlı Devleti’nin misafiri olarak burada yaklaşık bir ay kalan Hiei ve Kongo, Şubat ayında İstanbul’dan yola çıktı ve 3 ay sonra Japonya’ya döndü.
Ertuğrul’un acı mirası Ankara-Tokyo ilişkilerinin dönüm noktası olarak kabul edilirken, kazanın yaşandığı Kuşimoto’da 1891 yılında şehitler için bir anıt dikildi.
1937 yılında Türkiye tarafından restore edilen anıtın önünde her yıl anma törenleri yapılıyor.
1974 yılında inşa edilen Türk Müzesi’nde Ertuğrul Fırkateyni’nin maketi, gemideki asker ve komutanların fotoğrafları ve heykelleri bulunuyor.
İkili diplomatik ilişkilerin yüzüncü yılı 2024’te kutlanacak
Hayatta kalan Osmanlı denizcilerinin adaya çıkarma yapması ve Japon yetkililerin şehit ailelerine yönelik yardım kampanyaları hiçbir zaman unutulmadı.
Ertuğrul Fırkateyni’nin batmasından neredeyse yüz yıl sonra, Türk Hava Yolları’nın (THY), 1985’teki İran-Irak savaşı sırasında Tahran’da mahsur kalan çok sayıda Japon vatandaşını Japonya’ya taşıması, Türk-Japon ilişkilerinin temel taşı olarak anılıyor.
2024 yılında ikili diplomatik ilişkilerin başlamasının yüzüncü yılını kutlayacak olan Türkiye-Japonya, bu iki tarihi olayı karşılıklı çıkarlar açısından dönüm noktaları olarak kabul ediyor.
